Metale w jamie ustnej
Metale występują w jamie ustnej pod różnymi postaciami. Najczęściej są to wypełnienia amalgamatowe i korony metalowe, lub ceramiczno-metalowe (cienka warstwa ceramiki przykrywającej metal). Spotykane są też w mostach i w protezach. Zalicza się też do nich większość implantów.
Metale te narażone są na ciągłe siły tarcia wiązane z przeżuwaniem, a także na działanie kwasów i na korozję. W wyniku tego przedostają się do śliny, tkanek przyzębia i reszty organizmu.
Wpływ metali na zdrowie
Poza metalami szlachetnymi, takimi jak złoto czy tytan, w stomatologii używa się też metali takich jak srebro, miedź, nikiel. Często występują one jako domieszki.
Metale te organizm zawsze traktuje jako substancje obce i może je tolerować bądź nie, w zależności od wrażliwości układu immunologicznego. W przypadku nietolerancji objawy mogą być różne – począwszy od drobnych stanów zapalnych, które często widoczne są tylko lokalnie w postaci krwawiących dziąseł, aż po poważne alergie lub nawet zaburzenia autoimmunologiczne.
Niestety, przyczyna tych dolegliwości najczęściej nie jest wykrywana i leczenie ogranicza się jedynie do usuwania objawów. Słaba, ale przewlekła aktywacja układu odpornościowego zużywa dużo energii każdego dnia. Często występuje wtedy przewlekłe zmęczenie.
Efekty galwaniczne
Ponadto, u pacjentów posiadających kilka źródeł metali w jamie ustnej występują efekty galwaniczne i tzw. efekt anteny.
Efekt galwaniczny (znany również jako ‘efekt baterii’) tworzy się kiedy w jamie ustnej znajdują się dwa lub więcej źródeł różnych metali. Może być to na przykład korona metalowa w pobliżu wypełnienia amalgamatowego. Jony tych metali poruszają się w ślinie tworząc mierzalny prąd. U wrażliwych pacjentów efekt galwaniczny może powodować różne patologiczne zaburzenia, zarówno lokalne jak i ogólne. Przykładem są osłabione reakcje odpornościowe, które mogą być źródłem dyskomfortu odczuwanego w jamie ustnej. Prądy te powodują też przyspieszoną korozję jonów metali. Inne objawy, które zostały powiązane z efektami galwanicznymi to pogorszenie koncentracji i pamięci, bezsenność, bóle i napięcia w klatce piersiowej, palpitacje, szum w uszach i pogorszenie słuchu.
Metale w jamie ustnej działają jako małe ‘anteny’ dla fali elektromagnetycznych wytwarzanych między innymi przez telefony komórkowe i wi-fi. Standardowa absorpcja pól elektromagnetycznych jest zwiększona u pacjentów korzystających z telefonu i jednocześnie mających metale w buzi. Ten efekt może zaburzać też potencjał czynnościowy komórek, powodując nadwrażliwość centralnego układu nerwowego.
Z powodów wyjaśnionych powyżej zrozumiałe jest, że aby zmniejszyć obciążenie układu immunologicznego oraz aby ograniczyć oddziaływanie z polem elektromagnetycznym wszystkie metale powinny być usunięte.
Amalgamat – czym jest?
Amalgamat to materiał używany do wypełniania ubytków w zębach. Składa się on w połowie ze stopu metali (najczęściej srebra, miedzi, cyny i cynku) a w połowie z rtęci. Przed użyciem płynna rtęć mieszana jest ze sproszkowanym stopem metali w wyniku czego dochodzi do reakcji innych metali z rtęcią i powstania amalgamatu. Do podstawowych zalet amalgamatu należą łatwość w obsłudze, niska cena i długotrwałość. Należy jednak też zastanowić się nad ich wadami. W 2013 roku weszła w życie międzynarodowa konwencja, mająca na celu ograniczenie użycia rtęci, w tym również amalgamatów, z uwagi na ich trujący wpływ na środowisko po usunięciu. Mając na uwadze ten fakt powinniśmy zastanowić się ponownie nad ich użyciem.
Uwalnianie się rtęci z amalgamatów
Mimo, że związki powstałe w reakcji amalgamacji są dość stabilne, w dalszym ciągu uwalnia się z nich rtęć. Uwalnianie się rtęci wspomagane jest poprzez proces korozji amalgamatów w jamie ustnej i mechaniczne siły tarcia działające na nie (np. mycie zębów, żucie, ścieranie). Szacuje się, że pacjenci z wypełnieniami amalgamatowymi dziennie wchłaniają około 2 mikrogramów rtęci (w zależności od ich ilości). Można zatem nazwać przewlekłym zatruciem o niskiej dawce. Rtęć wchłaniana jest przez błonę śluzową policzków i pod językiem, przedostając się prosto do krwi. Opary rtęci dostają się też do płuc i układu pokarmowego. W kontakcie z bakteriami z jamy ustnej, przewodu pokarmowego oraz krwi, opary przekształcają się w formę organiczną – metylortęć. Metylortęć ma zdolność przenikania przez błony komórkowe i inne bariery takie jak łożysko czy bariera krew- mózg. Dzięki temu ma możliwość przemieszczania się w tkankach.
Toksyczność rtęci
Rtęć jest toksyczna dla wszystkich układów w organizmie. Wdychanie jej oparów negatywnie wpływa m.in na układ nerwowy, pokarmowy, odpornościowy, oddechowy i wydalniczy. Toksyczność rtęci wynika między innymi stąd, że doprowadza ona do zmian w przepuszczalności błon komórkowych, blokuje reakcje enzymatyczne, zaburza przewodzenie impulsów nerwowych, doprowadza do zaburzeń hormonalnych (np. hormonów tarczycy) a nawet może powodować zmiany w kodzie genetycznym.
Głównym celem rtęci jest mózg, rdzeń kręgowy i obwodowy układ nerwowy a zatrucie może prowadzić do zmian neurologicznych i behawioralnych.
Mimo tego, że ilość uwalnianej rtęci z amalgamatów mierzona jest w mikrogramach, nie wolno jej lekceważyć. Wiele badań zaobserwowało wzrost rtęci w krwi i moczu u żywych nośnikach amalgamatów a autopsje wykazały wzrost od 2 do nawet 12-krotny w ilości Hg w różnych tkankach ciała, w tym mózgu.
Podsumowanie
Nie wszyscy doświadczają objawów zatrucia rtęcią, ale każdy kto ma wypełnienia amalgamatowe, ma rtęć w organizmie i narażony jest na codzienne uwalnianie się niej. Efekty mogą być różne, w zależności od ilości amalgamatów, reakcji organizmu i obecności innych źródeł rtęci. Należy pamiętać, że najwięcej rtęci uwalnia się z amalgamatów podczas ich zakładania i usuwania, dlatego niezwykle ważne jest usuwanie ich z odpowiednimi zabezpieczeniami.