Ślina i jej niezastąpione działanie

Ślina to podstawowy czynnik umożliwiający utrzymanie zdrowia jamy ustnej. Spełnia multum funkcji niezbędnych do prawidłowego jej funkcjonowania. Jej rola jest niezastąpiona – minimalne zaburzenia mogą doprowadzić do poważnych problemów. Niewystarczająca produkcja niesie za sobą dalekosiężne skutki, które mocno odbijają się na jakości życia.

Produkcja śliny

Dziennie produkujemy ok. 1-1.5 l śliny. 80% produkcji śliny następuje podczas jedzenia. Odpowiadają za to ślinianki: 3 główne pary, 1 nowo odkryta para i ok. 1000 rozsianych małych ślinianek. W nocy jej produkcja jest minimalna. Skład śliny różni się nieco w zależności od ślinianki (Iorgulescu, 2009).

Z czego składa się ślina?

Mimo to, że 99% śliny to woda, jej skład jest bardzo złożony. Znajomość składu umożliwia nam zrozumienie jej funkcji.

Na poniższej grafice zobrazowany jest skład i role poszczególnych składników.

Główne funkcje śliny

• Neutralizacja kwasów – Kwasy doprowadzają do demineralizacji szkliwa, stanowiąc niebezpieczeństwo dla zębów. Pochodzą one z pożywienia i wytwarzane są przez bakterie osiadające na zębach. Dzięki zawartości dwuwęglanu (HCO3-), czyli jonu sody, ślina reaguje z kwasami rozkładając neutralnych cząsteczek. Dzięki temu, chroni nasze zęby przed ich szkodliwymi skutkami.
• Tworzy ochronną warstwę na zębach – Białka obecne w ślinie przylegają do powierzchni zębów tworząc cieniutką warstwę ochronną. Chroni ona przed kwasami i zapobiega utracaniu minerałów.
• Remineralizacja szkliwa – Szkliwo stworzone jest z minerału o nazwie hydroksyapatyt. Składa się on głównie z wapnia, forforanu i wodorotlenku. Podczas jedzenia, pH śliny obniża się powodując demineralizację, czyli uwalnianie się minerałów szkliwa. Po jedzeniu, gdy pH śliny wzrasta, minerały ze śliny powracają do zębów, powodując remineralizację. Dzięki temu chroni nasze zęby przed utratą minerałów i odwapnieniem.
• Zwalczanie złych bakterii – Białka antybakteryjne, immunoglobuliny i różnorodne enzymy zawarte w ślinie zwalczają złe bakterie przyczyniające się do próchnicy, zapalenia dziąseł i innych dolegliwości.
• Trawienie – Amylaza zawarta w ślinie odpowiada za wstępne trawienie cukrów.
• Gojenie ran – Ślina ma w swoim składzie białka, które stymulują komórki błon śluzowych do regeneracji.
• Inne funkcje śliny, to oczyszczanie zębów, nawilżenie błon śluzowych potrzebne do przełykania i mowy, regulacja odbierania smaku pokarmów i wydalanie szkodliwych substancji.

(Humphrey and Williamson, 2001; Iorgulescu, 2009)

Optymalna produkcja śliny oraz jej prawidłowy skład są kluczowe dla zdrowia jamy ustnej. Zaburzenia odbijają się na funkcjach spełnianych przez ślinę i prowadzą do poważnych problemów.

Zaburzenia składu i produkcji śliny – co może je powodować?

Skład śliny kontrolują ślinianki. Jakiekolwiek zmiany w tych narządach wpływają na jej produkcję. Wpływy na ślinianki mogą być lokalne, takie jak radioterapia lub infekcja, lub mogą pochodzić na skutek zaburzeń innych organów, jak np. mózg czy jelita, wywierających wpływ na ślinianki poprzez połączenia nerwowe, krwionośne i limfatyczne.

Zaburzenia w składzie i produkcji śliny mogą odpowiadać takie czynniki jak:

• Sen i rytm dobowy – ślina produkowana jest głównie podczas dnia. Problemy ze snem, spanie z otwartymi ustami, chrapanie mogą przyczyniać się do suchości jamy ustnej.
• Emocje – stres emocjonalny powoduje suchość jamy ustnej, a jeśli występuje chronicznie może powodować kserostomię (Iorgulescu, 2009; Gholami et al., 2017; Bulthuis, Jan Jager and Brand, 2018)
• Odwodnienie
• Leki – głównie leki antyhistaminowe, antydepresanty oraz często u pacjentów przyjmujących wiele leków
• Metale i inne składowe wypełnień – składniki wypełnień uwalniające się do śliny wpływają bezpośrednio na funkcje białek oraz przedostają się do ślinianek (Pizzichini et al., 2002; Iorgulescu, 2009)
• Problemy ze zgryzem – nieprawidłowy zgryz powoduje nieprawidłowe napięcia mięśniowe, które wywierają wpływ na produkcję śliny (Iorgulescu, 2009; Jornet Garcia et al., 2016)
• Choroby innych układów, jak np. zespół Sjögrena, infekcje wirusowe, cukrzyca, choroba Alzheimera, nadciśnienie i depresja (Iorgulescu, 2009)
• Interwencje chirurgiczne
• Chemoterapia i radioterapia

Skutki kserostomii

Kserostomia, czyli niewystarczająca produkcja śliny, może mieć dalekosiężne skutki zdrowotne. Wywołuje dysbiozę mikrobiomu, sprzyja powstawaniu próchnicy, zaburza zdrowie dziąseł. Stwarza też predyspozycje do zakażeń grzybiczych oraz utrudnia normalną funkcję w trakcie mowy i jedzenia. Wpływa też na poczucie smaku i przyjemność jedzenia oraz na świeżość oddechu (Villa, Connell and Abati, 2014).

Bibliografia